Waar ben jij bang voor? Ben je bang voor spinnen, bang om voor schut te staan voor de klas tijdens een presentatie, bang voor ruzie met vrienden of ben je bang dat je vriend(in) bij je weggaat. Bang zijn we allemaal wel eens. Bang zijn vinden we vaak een negatieve emotie, iets wat we niet willen. Bange mensen vinden we gauw laf. En jongeren die nergens bang voor zijn vinden we meestal stoer en sterk. Angst willen we het liefst vermijden. Maar angst kan zowel een ongezonde reactie als een zinvolle reactie zijn.
Zinvolle vs. ongezonde angst
Angst is allereerst een emotie die met het zien, horen of voelen van gevaar te maken heeft. Zodra je het gevaar (denk aan vuur of een naderende trein) ziet, kun je angst of schrik voelen. Je hart bonst in je keel, je adem stokt of versnelt. Je lichaam kan op verschillende manieren reageren: je kunt vechten, vluchten of bevriezen. Angst is een emotie die bij het leven hoort en ons beschermt tegen allerlei gevaar.
In gevaarlijke situaties is angst een hele zinvolle en gezonde reactie. Je kan er je leven mee redden. Maar, wanneer is angst niet meer gezond? Dat is angst in situaties die niet per se gevaarlijk zijn. Ongezonde angst is angst die je er vanaf houdt om dagelijkse activiteiten (eten, contact onderhouden met vrienden) uit te voeren. Ongezonde angst zorgt ervoor dat je je belemmert voelt in je doen en laten. Je kan bepaalde dingen niet meer doen omdat ze ervoor zorgen dat je angstig wordt en bijvoorbeeld begint te hyperventileren.
Waaraan merk je dat je angstig bent?
- Je voelt je gespannen.
- Je ervaart paniek.
- Je voelt je verward.
- Je hebt last van slaapproblemen, door veel piekeren
- Je gaat rampdenken (altijd denken aan het ‘worst case scenario’)
- Je gaat situaties vermijden
Ontwikkeling
Kleine kinderen kennen geen angst; ze lopen bijvoorbeeld zo de straat over. Toch kan je op de basisschool best bang zijn, dat kan ontstaan doordat je vervelende dingen meemaakt en angstgevoelens zich ontwikkelen. Je durfde in groep 6 misschien heel makkelijk voor de groep iets te vertellen, maar het kan zomaar zijn dat je in de brugklas dit opeens niet meer durft. Je bent bang voor alle blikken van de klasgenoten. Soms durf je opeens wel bepaalde risico’s te nemen, opkomen voor een medeklasgenoot, die gepest wordt. Met het risico dat jij ook gepest wordt. Maar het kan ook dat je een enorme angst ervaart als je pesterijen ziet en dat je verlamt.
Ongezonde angst
Soms is de angst zo groot, dat de angst jou gaat belemmeren om te doen wat je moet en/of wilt doen en dat je paniekgevoelens ervaart. Dan ontwikkel je een ongezonde angst. Stel dat je een rotopmerking hebt gekregen over je uiterlijk of je merkt bij je groep vriendinnen de continue aandacht voor gezond eten. Dan kan het zijn dat je doorslaat in obsessief eetgedrag, je ontwikkelt een ongezonde angst voor eten. Of je hebt in een bepaalde omgeving iets heel angstigs (enorm geschrokken, gepest of mishandeld) meegemaakt dan kan je elke keer als je in die omgeving komt weer diezelfde angst voelen, terwijl op dat moment er niets gebeurt. Of de angstige momenten komen in de vorm van flashbacks. Deze herbeleving kan op een willekeurig/ongewenst moment gebeuren.
Sociale angst is voor de mening van anderen over jezelf: je bent bang om dingen te doen die als ‘stom’ worden gezien, bang voor vernedering. In de tienertijd denk je veel na over de mening van anderen, en kan sociale angst ontstaan. Je kunt bijvoorbeeld bang zijn bij het vooruitzicht om een presentatie te moeten geven voor een klas. Dit hoeft niet erg te zijn. Maar als je voortdurend denkt en piekert over de mening van anderen, waardoor je niet goed meer in staat bent om te leren of jezelf te presenteren, kan de angst verergeren en ongezond zijn.
Angststoornis
Als je veel last van hebt van angst en dit ervoor zorgt dat je leven minder leuk en makkelijk is, spreken we over een angststoornis. Je kunt behoorlijk somber worden van je angst, weinig zelfvertrouwen voelen en vermoeid en prikkelbaar raken. Het kan zijn dat je situaties, waarin je vaardigheden moeten tonen of contacten moeten aangaan – zoals op school – gaat vermijden. Als je kampt met sociale angst zal je niet snel om hulp vragen. Je concentreert je op je werk en laat je in een groep zo weinig mogelijk horen. Soms wordt sociale angst aangezien als ‘gewone’ verlegenheid. Misschien zijn er wel leeftijdsgenoten om jou heen die hier mee zitten, meestal zie je dit niet meteen aan de buitenkant.
Zelfmedicatie
Dat drugs en alcohol angst kunnen veróórzaken, weten veel mensen wel. Dat zo’n 20-25% van de jongeren en volwassenen met angst- en stemmingsstoornissen deze middelen juist gebruikt om angstgevoelens minder te voelen, is minder bekend. Verslavende middelen als ‘zelfmedicatie’ dus. Het gevaar is dat je niets doet aan de angststoornis en dat je afhankelijk wordt aan deze verdoving.
Tips
Heb je een vriend(in) die sociale angst heeft, dan is het belangrijkste dat hij/zij positieve woorden hoort van leeftijdsgenoten, van jou en van andere vrienden.
Je kunt verschillende dingen doen om te voorkómen dat je angstklachten erger worden.
- Eet gezond en genoeg,
- Beweeg en slaap genoeg.
- Blijf de dingen doen die je eng vindt.
- Schrijf je ervaringen over angstige momenten op.
- Schrijf ook geruststellende gedachten op.
- Praat over de angst met een vriend, broer of zus, of met je huisarts.
Hulp
Als je last hebt van angst en die je leven beheerst en het helpt je niet meer, maar staat je juist in de weg. Dan is het belangrijk dat je hulp krijgt. Dat je er over gaat praten. Natuurlijk kan je ook terecht op onze anonieme chat, maar het is belangrijk dat je ook andere professionele hulp zoekt.
Je hoeft niet bang te zijn, want ik ben bij je. Je hoeft geen angst te hebben, want ik ben jouw God. Ik zal je helpen, ik zal je sterk maken. Met mijn hulp zul je de vijanden overwinnen. Jesaja 41:10
